Szczepienia w onkologii – dlaczego są tak ważne?
Pacjenci onkologiczni to grupa szczególnie narażona na powikłania infekcji. Choroba nowotworowa oraz stosowane w jej leczeniu terapie – takie jak chemioterapia, radioterapia, leczenie celowane czy immunoterapia – osłabiają układ odpornościowy.
Z tego powodu szczepienia ochronne stanowią niezwykle istotny element profilaktyki zdrowotnej, zarówno w trakcie leczenia onkologicznego, jak i po jego zakończeniu.
Dlaczego odporność u pacjentów onkologicznych jest obniżona?
Leczenie nowotworów często prowadzi do przejściowego lub długotrwałego spadku odporności. Komórki układu immunologicznego są niszczone lub ich funkcja zostaje zaburzona, co sprawia, że organizm trudniej radzi sobie z infekcjami.
Nawet zwykłe przeziębienie może mieć cięższy przebieg, a choroby zakaźne, które u osób zdrowych mijają bez powikłań, mogą stanowić realne zagrożenie dla życia pacjenta onkologicznego.
Jakie szczepienia są zalecane dla pacjentów onkologicznych?
Dobór szczepień zależy od:
• stadium choroby nowotworowej,
• rodzaju stosowanego leczenia,
• ogólnego stanu pacjenta,
• wcześniejszych szczepień i odporności.
Zalecane szczepienia obejmują:
1. Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) – szczególnie ważne u osób poddawanych częstym zabiegom lub mogących mieć kontakt z krwią.
2. Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi – pacjenci onkologiczni są narażeni na cięższy przebieg tych chorób. Krztusiec może prowadzić do zapalenia płuc i długotrwałego osłabienia. Szczepienie Tdap (tężec, błonica, krztusiec) zaleca się co 10 lat.
3. Szczepienie przeciw grypie – wykonywane corocznie; zmniejsza ryzyko powikłań i hospitalizacji.
4. Szczepienie przeciw COVID-19 – zgodnie z aktualnymi zaleceniami; chroni przed ciężkim przebiegiem infekcji.
5. Szczepienie przeciw pneumokokom – zabezpiecza przed zapaleniem płuc, sepsą i zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych wywołanych przez bakterie pneumokoki.
6. Szczepienie przeciw RSV (syncytialny wirus oddechowy) – infekcja RSV może u pacjentów onkologicznych prowadzić do ciężkich powikłań oddechowych i przerwania terapii.
7. Szczepienie przeciw półpaścowi – półpasiec to reaktywacja wirusa ospy wietrznej; u pacjentów onkologicznych przebiega ciężej i może powodować silny ból oraz zakażenia wtórne.
8. Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A) – tzw. „żółtaczka pokarmowa” może mieć u chorych onkologicznie cięższy przebieg i uszkadzać wątrobę, co utrudnia leczenie.
9. Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) – choroba przenoszona przez kleszcze może prowadzić do zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych; u pacjentów z obniżoną odpornością przebiega znacznie ciężej.
10. Szczepienie przeciw meningokokom (grupy B oraz A, C, W, Y) – meningokoki mogą wywoływać sepsę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Szczepienie jest szczególnie zalecane osobom:
◦ po przeszczepach szpiku lub narządów,
◦ leczonym immunosupresyjnie,
◦ z białaczką, chłoniakiem lub innymi nowotworami układu krwiotwórczego.
Kiedy można się szczepić?
Moment szczepienia należy zawsze ustalić z lekarzem rodzinnym i onkologiem.
• Przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego – to najlepszy moment na szczepienia, ponieważ organizm ma wtedy największą zdolność wytwarzania odporności.
• W trakcie leczenia – decyzja jest indywidualna; niektóre szczepionki (szczególnie żywe) są w tym czasie przeciwwskazane.
• Po zakończeniu leczenia – szczepienia można wznowić po odbudowie odporności, zgodnie z zaleceniem lekarza.
Szczepienia wśród osób z otoczenia pacjenta
Ważne, aby zaszczepione były również osoby mieszkające z pacjentem onkologicznym lub mające z nim częsty kontakt.
Chroni to chorego przed infekcjami takimi jak krztusiec, grypa czy COVID-19 które mogą być dla niego wyjątkowo niebezpieczne.
Szczepienia w onkologii to niezwykle ważny element profilaktyki. Chronią przed infekcjami, które mogą zakłócić leczenie nowotworu, pogorszyć jego wyniki lub stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Każdy pacjent onkologiczny powinien omówić ze swoim lekarzem rodzinnym i onkologiem indywidualny plan szczepień, dostosowany do etapu leczenia i stanu odporności.
Lek. Agnieszka Dziewięcka
specjalista medycyny rodzinnej, lekarz medycyny podróży
Centrum Medyczne Astimed
